Félag þjóðfræðinga á Íslandi
  • Heim
  • Félagið
    • Lög félagsins
    • Stjórn félagsins >
      • Fyrri stjórnir
  • Viðburðir
    • Viðburðir 2024 - 2025
    • Landsbyggðarráðstefna 2023 >
      • Dagskrá Landsbyggðarráðstefnu
      • Málstofur og erindi
    • Myndir
  • Fréttir
    • Þjóðfræðingur Mómentsins
  • Þjóðfræðiefni
    • Hvað er þjóðfræði
  • Kreddur
    • Bárur
    • Brim
    • Móttaka greina
    • Ritstjórn Kredda
  • Hafa samband

Lífsins ljósmyndarar: Smellum af og festum lífið á filmu - Heiðrún Ágústsdóttir

12/11/2024

0 Comments

 
Picture
Samfélag dagsins í dag lifir og hrærist í sjónrænum heimi þar sem að myndrænt efni streymir til okkar úr öllum áttum. Til að teljast fullgildir meðlimir þessa samfélags má helst ekkert framhjá okkur fara, hvort sem um ræðir hvaða ráðherrar neituðu að sitja í starfsstjórn, ummæli Donald Trump um matarvenjur innflytjenda eða hvaða hráefni séu í hinu vinsæla gúrkusalati. Við þurfum að sjá og heyra af því sem þekktir einstaklingar eru að gera, kaupa og selja. Hvað svokallaðir áhrifavaldar telja að við hin þurfum að eignast eða upplifa. Á sama tíma og við sjáum klippur úr lífi annarra fyllumst við löngun til að deila okkar eigin upplifunum og reynslu. Við deilum myndaskotum og uppstilltum myndum af okkar daglega lífi, allt frá því hvað við borðum í hádegismat, hvernig stemmningin var í jógasalnum og hvort við förum út á lífið um helgar. Þeir sem sitja heima fá tilfinningu fyrir því hvort við skemmtun okkur vel og vita hvaða staði eða viðburði við sóttum, án þess að hafa sjálfir farið út úr húsi. Ef við erum ekki í stuði til að deila skotum úr okkar eigin lífi er til endalaust efni frá öðru fólki sem við getum eytt óræðum tíma í að horfa á. Margir deila jafnvel það miklu með okkur að auðvelt er að ímynda sér að við séum öll hluti af hvors annars lífi. Án þess að hafa nokkurn tímann hist í eigin persónu eða yfir höfuð talað saman.

Þessi sjónræna menning kennir okkur að setja líf okkar á svið fyrir aðra og gerir okkur erfiðara fyrir að upplifa heiminn á annan máta en í gegnum myndrænt form. Ljósmyndir og annars konar myndefni eru þær gáttir sem við höfum til að skilja og skynja það sem gerist í kringum okkur. Við setjum hlutina í samhengi við það sem við sjáum, hvort sem við höfum reynt það á eigin skinni eða einungis upplifað þá í sjónrænum skilningi.  

Ljósmyndir bera sönnunargildi sögunna

Hverri kynslóð fylgja markverðar ljósmyndir sem allir eiga að þekkja og vita söguna á bakvið. Sá sjónræni heimur sem við hrærumst í kemur okkur í skilning um þá sögulegu viðburði sem hafa átt sér stað. Hvar og hvenær þeir gerðust. Við fáum að lifa þá á ákveðinn hátt, þó að þeir hafi jafnvel gerst löngu áður en við fæddumst. Ljósmyndin færir okkur þannig nær þeim viðburðum sem að við gátum ekki tekið þátt í en fáum samt að sjá og heyra af. Nokkurs konar annars flokks upplifun (e. second hand) sem svalar þörf okkar fyrir að vera með og vera meðvituð um það sem er að gerast í heiminum. Ljósmyndir veita upplýsingar um fortíðina sem hið ritaða orð getur einungis gert heiðarlega tilraun til að túlka. Samasemmerki er sett á milli þess að sjá ljósmynd og að hún lýsi því sem sannarlega hefur gerst. Megnið af þeirri þekkingu sem að fólk býr almennt yfir um fortíðina er komin frá ljósmyndum eða málverkum en ekki skriflegum heimildum (Sontag, 1973:4). Hið sama er eflaust hægt að setja fram sem staðreynd um samtímann, þar sem fólk í dag þrífst að mestu á myndrænum upplýsingum. Fólk sækist eftir því að ná mynd af hverju því sem marktækt þykir en fullmargir sætta sig við að ljósmyndin ein sé því til staðfestingar.

Í bók sinni On Photography greinir Susan Sontag (1973) í þaula þær stórfelldu breytingar sem ljósmyndir hafa haft á viðhorf okkar til heimsins og gagnvart okkur sjálfum. Hún vitnar í franska ljóðskáldið Stéphane Mallarmé sem að hélt því fram að allt ætti sér stað einungis í þeim tilgangi að enda í bók. Sontag vill meina að tilgangur ljósmyndarinnar sé sá að allt endi með einum eða öðrum hætti á filmu. Hið myndræna hefur með tímanum tekið yfir það skriflega. Upplifunin sjálf sameinast þeirri athöfn að taka ljósmynd af því sem fyrir augum ber. Á endanum þykir það fullnægjandi að sjá eingöngu ljósmyndina sjálfa frekar en að vera persónulega á staðnum (Sontag, 1973:24). Ljósmyndir eru á þann hátt vitnisburður um upplifanir sem við erum annað hvort gerendur eða áhorfendur að.
​

Sjón er sögu ríkar

Þ​að má velta fyrir sér hvað liggur á bakvið þá ákvörðun að taka upp myndavél og smella af. Hvað er það sem að ljósmyndarinn sér sem þykir það merkilegt að festa á filmu? 
Picture
Auðvitað eru flestir með síma á lofti í nútíma samfélagi og það er ekki um neina eiginlega filmu að ræða. Fólk er jafnvel hætt að tala um ljósmyndir sem slíkar því að allur gjörningurinn fer fram í hinum stafræna heimi. Skyndimynd (e. snapshot) er orð sem virðist vera meira viðeigandi og lýsir gjörningnum betur.
Mynd 1 View from the Window at Le Gras
Fyrsta mynd allra tíma var tekin út um glugga á sveitasetri ljósmyndarans. Húsþök, tré og útsýni yfir landareignina var það sem ljósmyndaranum fannst vert að ná mynd af. Tæplega 200 árum seinna erum við ekki komin langt frá þeirri hugmynd. Við sækjum í að festa á filmu það sem stendur upp úr á líðandi stundu og í sömu andrá ákveðum við hvaða upplifun sé vert að geyma og hverja ekki. Við dokum við og horfum, tökum inn umhverfið og með því að smella af sannfærum við okkur sjálf um að þetta sé þess virði. Að festa upplifun sína á filmu er ákveðin leið til að staðfesta við sjálfan sig og fyrir öðrum að hlutirnir hafi í raun átt sér stað. Ljósmyndin sjálf gefur óumdeilanlegar vísbendingar um að ferðin hafi verið farin, að viðburðurinn hafi átt sér stað og að það hafi verið gaman (Sontag, 1973:9). Um leið og smellt er af réttlætum við gjörninginn sem á sér stað​.
​Ég hef gengið upp Kínamúrinn *klikk, ég hef séð hæstu byggingu í heimi *klikk, ég hef komið inn í egypskan píramída *klikk, ég hef séð skakka turninn í Pisa *klikk.  ​Við söfnum í sarpinn og geymum minningarnar í formi ljósmynda til að geta gripið til þeirra þegar okkur hentar. Því að ef upplifunin var ekki fest á filmu var hún þá raunveruleg? Eða voru hlutirnir öðruvísi en okkur minnti? Hver getur sannreynt það sem átti sér stað ef engin mynd var tekin? Við getum svosem gert heiðarlega tilraun til að lýsa hlutunum fyrir áheyrendum okkar eins myndrænt og hægt er en myndin segir meira en þúsund orð.
Picture

Mynd 2 Greinarhöfundur við Kínamúrinn

​Augnablikin sem við sækjumst eftir að festa á filmu eru samansafn af hversdagslegum athöfnum, viðburðum og hátíðlegum tilefnum. Með því að taka upp myndavélina og smella af, ákveðum við að sú stund og staður sem um ræðir sé markverður í okkar lífi. Í hvert sinn sem mynd er tekin skjalfestum við andartak í okkar lífi sem á augabragði verður orðin minning ein. Af því við tókum mynd í skyndi lifir minningin áfram og við getum með sanni sagt að hún hafi verið þess virði.

Heimildaskrá:

Sontag, Susan. (1973). On Photography. Picador
Larsen, J. og Sandbye, M. (2013). Introduction: The New Face of Snapshot Photography. Í Digital snaps: The new face of Photography. IB Tauris.

Ljósmyndir

Mynd 1 Fyrsta ljósmynd allra tíma
https://www.nationalgeographic.com/photography/article/milestones-photography
Mynd 2 Einkasafn greinarhöfundar. Mynd tekin 2015.

Höfundur: 

Heiðrún Ágústsdóttir er meistaranemi í þjóðfræði við Háskóla Íslands.

0 Comments



Leave a Reply.

    Kreddur

    ​Allir geta sent inn grein fyrir Kreddur svo lengi sem viðfangsefnið tengist þjóðfræði á einn eða annan hátt.

    Greinar

    December 2025
    February 2025
    January 2025
    December 2024
    November 2023
    August 2023
    May 2023
    April 2023
    September 2022
    May 2022
    April 2022
    March 2022
    February 2022
    June 2020
    May 2016
    January 2016
    November 2015
    January 2015
    May 2014
    April 2014
    February 2014
    January 2014
    December 2013
    October 2013
    June 2013
    May 2013
    February 2013

    Flokkar

    All
    ævintýri
    Alþýðulækningar
    Biblían
    Dagbækur
    Efnismenning
    Englar
    Fatnaður
    Galdrar
    Jafnreacutetti
    Jón Árnason
    Kyngervi
    Kynjafræði
    Menningararfur
    Myndmiðlar
    Spíritismi
    Staðalmyndir
    þjóðsagnafræði
    þjóðsagnaverur
    þjóðtrú

    RSS Feed

Powered by Create your own unique website with customizable templates.
  • Heim
  • Félagið
    • Lög félagsins
    • Stjórn félagsins >
      • Fyrri stjórnir
  • Viðburðir
    • Viðburðir 2024 - 2025
    • Landsbyggðarráðstefna 2023 >
      • Dagskrá Landsbyggðarráðstefnu
      • Málstofur og erindi
    • Myndir
  • Fréttir
    • Þjóðfræðingur Mómentsins
  • Þjóðfræðiefni
    • Hvað er þjóðfræði
  • Kreddur
    • Bárur
    • Brim
    • Móttaka greina
    • Ritstjórn Kredda
  • Hafa samband