0 Comments
 Nú þegar allir og ömmur þeirra eru komnir með hlaðvarp var augljóst að þjóðfræðin gat ekki látið sitt eftir liggja. Hlaðvarp er auðvitað frábær miðill fyrir hvers konar fróðleik og skemmtun og tilvalið að segja frá áhugaverðum verkefnum í þjóðfræði á slíkum vettvangi.
Við, Dagrún og Vilhelmína, erum sérlega áhugasamar um rannsóknir í þjóðfræði og finnst mikilvægt að vekja athygli á fjölbreyttum og áhugaverðum verkefnum sem þjóðfræðingar taka sér fyrir hendur. Þegar við duttum niður á hugmyndina að búa til hlaðvarp var ekki aftur snúið, þó við þrætum ekki fyrir að hafa gripið tilbreytingu frá doktorsverkefnunum okkar fegins hendi. Undirbúningurinn gekk því bæði hratt og vel fyrir sig en við fengum lánað upptökutæki lengst norður á Ströndum og röðuðum upp fyrstu viðmælendum. Eftir að hafa legið undir feldi í nokkra daga gáfum við þáttunum nafnið Þjóðhættir. Þættirnir eru birtir í hlaðvarpsveitu Kjarnans en við höfum átt mjög ánægjulegt samstarf við þau. Fyrsti þátturinn fór í loftið þann 1. desember 2020 og birtast nýir þættir vikulega. Í þáttunum tökum við viðtöl við þjóðfræðinga héðan og þaðan í samfélaginu sem starfa á ólíkum vettvangi. Viðmælendur segja frá rannsóknum sínum og verkefnum og þannig reynum við að endurspegla þá miklu breidd sem er í viðfangsefnum þjóðfræðinga. Þá beinum við sjónum okkar líka að söfnum og safnafræði en þar er mikil gróska. Í þáttunum hefur m.a. verið rætt um sagnir, hjátrú, hefðir, menningararf, safnastarf, mat, lestur og miðlun. Allt frá víkingum til geimferða. Að sama skapi hafa viðmælendur okkar ólíkan bakgrunn, eru nemendur, sjálfstætt starfandi fræðimenn, safnafólk, háskólakennarar og allt þar á milli. Viðmælendur hafa allir tekið okkur vel og erum við glaðar og þakklátar fyrir hvað fólk hefur verið tilbúið að koma í viðtal og segja frá því sem það er að fást við. Helsti kosturinn við að vinna við hlaðvarpið er líka að hitta viðmælendurna sjálfa. Það er bæði gefandi og gaman að heyra alls konar sögur og fræðast um hluti sem maður hafði kannski lítið vit á áður og vonum við að það skili sér til hlustenda. Hingað til hefur hlaðvarpsgerðin raunar gengið eins og í sögu, engir skandalar - 7, 9, 13, og óvæntar uppákomur verið fremur saklausar. Við sjálfar höfum lært margt um miðlun í ferlinu, t.d. um framsetningu og ýmsa praktíska hluti eins og klippingu og vinnslu. Námskeið eins og Söfnun þjóðfræða og Eigindlegar rannsóknaraðferðir veita góðan grunn fyrir viðtölin þó að maður þurfi að setja sig í aðeins aðrar stellingar fyrir hlaðvarpið. Það hefur verið frábært að geta nýtt sér tæknina og auknar vinsældir fjarfundabúnaða og því höfum við getað tekið viðtöl við þau sem eru okkur fjær í gegnum Zoom. Hlaðvarpið hefur fengið gríðarlega góðar viðtökur og langt umfram væntingar okkar. Eins og áður sagði birtast þættirnir vikulega á heimasíðu Kjarnans en má einnig finna í hlaðvarpsveitum þeirra eins og t.d. Spotify. Hver þáttur hefur fengið í kringum 800-1000 spilanir og erum við mjög þakklátar fyrir viðtökurnar og þau jákvæðu viðbrögð sem við höfum fengið. Það er auðvitað fínasta afþreying að hlusta á hlaðvarp, kannski sérstaklega núna í Covid þegar skipulagt félagsstarf hefur verið af skornum skammti og við meira en minna þurft að hanga heima. Við hlökkum til að halda áfram að gera þætti og deila þeim með ykkur. Við hvetjum ykkur til að fylgjast með okkur á Facebook og að sjálfsögðu til að hlusta á þættina og vonum að þið hafið bæði gagn og gaman af! Hér má nálgast hlaðvarpið: https://www.facebook.com/thjodhaettir https://www.kjarninn.is/hladvarp/thjodhaettir https://www.open.spotify.com/show/2EXFge5Sfjg8aaAGoOTFbo?si=uYUWZpdaRniYKuZgfm_BJg  Flestir hafa einhverntíma upplifað þann sársauka sem fylgir því að vera með tannpínu. Í dag eru ótal tannlæknar starfandi á Íslandi sem hjálpa okkur að lina sársaukann og laga það sem er að hrjá okkur, en þannig var það ekki alltaf. Í lok 19. aldar voru tannskemmdir einn algengasti kvillinn sem hrjáði fólk á Íslandi, en það var ekki fyrr en árið 1947 sem fyrstu tannlæknarnir útskrifuðust frá Háskóla Íslands (Vilmundur Jónsson, 1942: 13; Guðni Jónsson, 1961: 112). Fyrir þann tíma höfðu þó einhverjir lært erlendis. Fyrstu tannlæknarnir settust að í Reykjavík og var mjög kostnaðarsamt fyrir fólk utan af landi að leita sér aðstoðar þeirra. Fólkið bjó því sjálft yfir allskonar lausnum til að losa sig við þennan leiða verk eða leitaði til annarra lækna í sinni sveit og tóku alþýðulæknar þess tíma oft að sér að reyna að lina þjáningar þess (Jón Steffensen, 1990: 120).
 Hvað eiga sjálfsfróun í sturtunni, að lesa á meðan maður kúkar (eins undarlegt og það er að vilja sitja í eigin fnyk lengur en nauðsynlegt er) og grátbólgin augu í kjölfar rifrildis sameiginlegt? Ekkert af þessu birtist á ljósmyndum sem fanga eiga hversdagsleikann en að undanförnu hefur gengið yfir sérstakt hversdagsmyndaátak á fésbókinni. Þar gefur að líta fólk að borða hamborgara í þynnkunni, sem andstæða við hvítvínið og humarinn kvöldið áður, og sundföt á ofni að lokinni sundlaugarferð. Og auðvitað er stutt í fordæminguna á þessum myndum, til dæmis mynd af skeið sem óvart var sett í gafflahólfið, sem augljóslega á að undirstrika hversu skelfilega hallærislegt það er að gangast við svona áskorun. Gegnum myndirnar tekst fólk samt á við hugtakið hversdagsleiki, veltir fyrir sér og skilgreinir það með vali sínu á myndefni. Myndirnar tjá hvaða hlutir og atferli skuli fá að birtast en um leið fellur annað í skuggann, aðrir hversdagslegir hlutir sem fólk vill af einhverjum ástæðum ekki endilega deila með umheiminum. Með öllum þessum hversdagsmyndum er þannig ekki aðeins verið að fanga hversdagsleikann heldur einnig að skapa hann.
 Valentínusardagurinn kemur ár hvert með fargani rósa og hjartalaga gjafa. Daginn þennan þekkjum við helst í gegnum bandarískar kvikmyndir þar sem konur eiga á hættu að fá kvíðakast ef þær eru einar á þessum mikilvæga degi.
Því við tengjum jú flestöll Valentínusardaginn við Bandaríkin, ekki satt? Við fussum sum yfir þessum Bandaríska sið sem virðist festa stöðugri rætur hér á Íslandi með hverju árinu sem líður. En hvað vitum við í raun um þennan dag, fyrir utan það sem dynur á okkur úr bandarískum miðlum? Hvað er fólk að gera á degi Valentínusar víðs vegar í heiminum?  Ég vakna við vekjaraklukkuna í símanum mínum, snúsa þrisvar áður en ég ákveð að fara fram úr. Hlunkast inn á klósett og pissa meðan ég plokka stírurnar úr augunum. Fer í heita sturtu og þvæ mér með með sápu og sjampói. Heilaþokan minnkar aðeins meðan heita vatnið vekur vöðvana og skilningarvitin. Fer úr sturtunni þurrka mér með hreinu handklæði, tannbursta, set svitalyktareyði undir handakrikana og hendist svo í hrein nærföt og sokka. Vel mér svo föt úr fataskápnum. Er í stuði fyrir kjól, leggings og angórupeysu. Þegar ég er búin að klæða mig fer ég aftur inn á bað og set á mig andlitskrem, smá meik, létt sólarpúður, maskara og gloss. Fer svo inn í eldhús og set kaffi og vatn í kaffikönnuna og kveiki á henni. Fæ mér morgunkorn í skál og helli ískaldri mjólk úr fernu útá. Fæ mér líka einn banana með. Kveiki á Ipadinum mínum og les Morgunblaðið í Mogga appinu. Borða morgunmatinn meðan ég hef áhyggjur af ástandinu í heiminum og hlæ að stjörnuspánni minni. Helli svo nýlöguðu kaffinu í bleikan stálbrúsa og set hann í töskuna mína ásamt nesti dagsins. Þegar ég er að klæða mig í úlpuna og skóna hef ég enn ekki hugmynd um hvernig veðrið er úti. Ég fer bara í úlpuna af því það var kalt í gær.
Ýmissa tíma upprunasagnir: Dagbók úr námskeiðinu „ferðir og sögur“ - Benný Sif Ísleifsdóttir11/25/2013  „Kva´etta, kva´etta?“ Eða „hvað er þetta?“ er fyrsta spurningin sem flest börn bera fram; aftur og aftur og aftur, endalaust… Börn eru fróðleiksfús og þyrstir í þekkingu á umhverfi sínu og aðstæðum – og það er þeirra sem eldri eru að veita svör við þeim spurningum er leita á huga ungviðisins – hvort sem þeir hafa svörin á hreinu eður ei. Áhugi á umhverfinu, lífinu og tilverunni eldist þó, sem betur fer, af fæstum; það er sammannlegt að vilja skýra og skilja heiminn og allt sem í honum er. Í þeirri viðleitni að átta sig á aðstæðum sínum og umhverfi hafa í gegnum tíðina orðið til ýmsar skýringa- og/eða upprunasagnir. Í upplýsinga- og tæknivæddri tilveru sem við nú byggjum er hægt að skýra flest tilbrigði lífs og náttúru með vísindalegum hætti, en af einhverjum ástæðum þekkjum við ennþá ýmsar sagnir sem skýra tilveruna fyrir okkur með öðrum hætti en vísindalegum.
 Eftirfarandi stemmingslýsing var unnin sem greiningarverkefni úr svörum við spurningarlista Þjóðháttasafns Þjóðminjasafns Íslands númer 7 – kvöldvakan. Tilgangurinn var að draga upp almenna mynd af kvöldvökum um aldamótin 1900. Þegar ég fór að lesa svörin sá ég fljótlega að þar voru margar skemmtilegar vísur eða stemmur inn á milli sem fjölluðu um eitt og annað sem tilheyrði kvöldvökunni og því datt mér í hug að gaman gæti verið að flétta þær inn í lýsingarnar og reyna að fanga stemminguna. Við vinnslu verkefnisins sá ég fyrir mér myndskreyttan bækling þar sem vísurnar væru í forgrunni. Sú hugmynd mun líklega ekki verða að veruleika en samt sem áður getur verkefnið gefið einhverja mynd af þeirri stemmingu sem var á kvöldvökunni á þessum tíma.
 Lokaverkefni í háskóla getur verið krefjandi viðfangsefni. Verkefnið sem ég kaus að skrifa um í bakkalárritgerð í þjóðfræði við Háskóla Íslands fjallar um munnmælaævintýri en þau hafa alltaf heillað mig á töfrandi hátt. Munnmælaævintýri eru ævintýri sem eiga sér ekki einn höfund heldur hafa þau geymst í munnlegri hefð og lifað áfram mann fram af manni í gegnum tíðina. En að skrifa um ævintýri er víst of vítt viðfangsefni í ritgerð þannig ég ákvað að skrifa um flokk ævintýra sem er í sérstöku uppáhaldi hjá mér, en það eru ævintýri um bragðarefi (e. tricksters). Þegar ég sagði fólki að ég væri búinn að ákveða hvað ég vildi skrifa um rak það jafnan upp stór augu og hélt ég ætlaði að skrifa um ís í íslenskum ævintýrum. Að mínu viti hefur ís aldrei verið viðfangsefni í íslenskum ævintýrum og hvað þá erlendum en slíkt þyrfti að rannsaka betur. Bragðarefir í íslenskum ævintýrum fannst mér vera krefjandi og áhugavert viðfangsefni í lokaverkefni og komst ég að ýmsum upplýsingum um íslenska ævintýrahefð eftir verkið. Rannsóknin var takmörkuð við þjóðsagnasafn Jóns Árnasonar en það fannst mér vera tilvalið vegna þess að það var fyrsta heildstæða íslenska þjóðsagnasafnið. Þá notaði ég sex binda útgáfuna frá árinu 1954–60.
|
KreddurAllir geta sent inn grein fyrir Kreddur svo lengi sem viðfangsefnið tengist þjóðfræði á einn eða annan hátt. Greinar
January 2030
Flokkar
All
|
RSS Feed
